De nominaties

1. Overheden

Het Huwelijk

voor het screenen van 50.000 personen

De Amsterdamse politie blijkt vergaande veiligheidsmaatregelen te hebben genomen die de privacy van de Amsterdamse burgers en de bezoekers van de stad ernstig hebben aangetast. Het Korpsbericht van de Amsterdamse politie spreekt van maar liefst 50.000 mensen die gescreend zijn voorafgaande aan het koninklijk huwelijk. Ruim 18.000 daarvan zouden in een database zijn opgenomen. Bij deze 50.000 mensen zit bijvoorbeeld het personeel van de hotels waar de koninklijke gasten logeerden, maar bijvoorbeeld ook de bloemist die de bloemen leverde. Ook alle Amsterdammers die langs de route wonen die de gouden koets aflegt zijn gescreend. Onduidelijk is of deze mensen daarvan ook op de hoogte gesteld zijn. Ook alle bezoekers van het feest in de Arena zijn gescreend. Iedere bezoeker moest van tevoren niet alleen naam, adresgegevens en geboortedatum, maar ook zijn paspoortnummer doorgeven. De bezoekers van de Arena zijn niet geïnformeerd over de screening.

Korpsbericht donderdag 24 jan 2002, 19e jaargang, nummer 4183
http://www.hetparool.nl/1012369952201.html
http://www.aadg.nl/index1.php?article=3

RIVM

voor het bewaren van bloedmonsters van 1,4 miljoen kinderen

Het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu bewaart het bloed van zo'n 1,4 miljoen kinderen afkomstig van de zogenaamde heilprik. In mei 2000 bleek dat kinderen die waren overleden bij de vuurwerkramp in Enschede te identificeren waren aan de hand van dna-profielen die uit het bloed te halen zijn. In de dagen erna verschenen er kritische berichten in de dagbladen over het tot dan toe niet bekende bloedarchief. Kamervragen leidden ertoe dat de Registratiekamer de opdracht kreeg om te onderzoeken of met de bloedopslag de Wet Persoonsregistratie is overtreden. In de schriftelijke beantwoording van de Kamervragen liet Minister Borst weten dat volgens haar 'niet conform de algemene en specifieke eisen van de Nederlandse wet' is gehandeld.

http://come.to/hielprik

Openbaar Ministerie

voor het afluisteren van de telefoongesprekken tussen advocaten en hun cliënten

Advocaten die hun eigen gesprekken met cliënten tegenkwamen op de banden van taps die ze aan het uitluisteren waren hebben van het Openbaar Ministerie te horen gekregen dat weliswaar in de wet staat dat die gesprekken vernietigd moeten worden maar dat dit technisch onmogelijk is en al sinds 1994 niet meer is gebeurd. Inmiddels heeft de minister van Justitie een regeling voorgesteld die er op neerkomt dat de politie eerst de gesprekken uitwerkt, ze vervolgens naar de Officier van Justitie stuurt die tot slot beslist over vernietiging als hij inderdaad vindt dat het een geheimhoudersgesprek is. Ondertussen zijn politie en OM dan al op de hoogte van de inhoud van het gesprek.

2. Bedrijven

ab.fab

voor het massaal versturen van spam en het vergaren van email-adressen

Abfab legt zich toe op het grootschalig verzenden van ongevraagde commerciële bulkmail. Het afgelopen half jaar heeft Abfab bulkmail verstuurd voor De Telegraaf, NRC Handelsblad, Amev, Fem de Week, Readers Digest en Euronet. Meest recentelijk heeft Abfab een spamrun gedaan voor de eigen website donatiegedrag.nl, waarin mensen worden opgeroepen om e-mail adressen van derden in te vullen, tegen beloning van 1 euro per adres. Abfab claimt niets onrechtmatigs te doen; klanten kunnen zich afmelden als zij verder geen mail willen ontvangen. Abfab verzameld email adress onder meer uit webpagina's en nieuwsgroepen.

http://www.abfab.nl
http://www.webwereld.nl/nieuws/8890.phtml

TNO

voor het ontwikkelen van de automatische agressie detector video software

TNO heeft software ontwikkeld waarmee, met behulp van camera's, agressie kan worden gedetecteerd. Als een camera dan onrustig (agressief) gedrag signaleert in een groep wordt er een melding gegeven. Dit is volgens TNO met name nodig omdat toezichthouders soms tientallen beeldschermen tegelijk in de gaten moeten houden. Dit 'crowd control systeem' kan volgens TNO uitstekend worden gebruikt bij voetbalwedstrijden en demonstraties. Tijdens een presentatie van de software op het congres 'Technologie en Criminaliteitspreventie' op 13 oktober 2000 in Zeist gebruikte TNO videobeelden van de opstand tegen Milosevic in Belgrado een week eerder. De TNO-medewerkers toonden trots hoe in de enorme menigte één persoon met behulp van 'slimme' camera's gedurende lange tijd kon worden gevolgd. 'Maatregelen om groepsgeweld in te dammen, daar kan toch niemand het mee oneens zijn?' zo lieten de TNO onderzoekers de verbijsterde congresbezoekers weten. Op de vraag of ze bij TNO überhaupt wel eens stilstaan bij mogelijke consequenties van hun uitvindingen, was het even slikken. 'We hebben wel een groepje mensen die zich meer bezighoudt met maatschappelijke zaken, maar ik geef toe dat er misschien wel wat meer aandacht aan dat soort zaken zou moeten worden besteed.'

http://www.xs4all.nl/~respub/artikelen/Congres.htm
http://www.tno.nl/instit/fel/year00/samenw_eng.html

Kazaa

voor het meeleveren van spyware

Het uitwisselprogramma Kazaa bevat spyware. Wie het programma zonder goed op te letten installeert, installeert verschillende spywareprogramma's: New.net, Cydoor, Onflow, Ezula, W32.Dlder.Trojan (Clicktiluwin) en Webhancer. Sommige van deze programma's monitoren het internetgebruik van de gebruiker en sluizen deze gegevens door naar de eigenaar. Andere laten advertenties zien. Gebruikers wordt wel toestemming gevraagd om de programma's te installeren, maar worden niet voorgelicht over het karakter van de software. Als een gebruiker weigert Cydoor te installeren, werkt Kazaa niet. Clicktiluwin is bovendien een misleidend programma. Gebruikers denken dat het alleen een soort gokspel betreft, terwijl het programma, dat door anti-virus bedrijven als trojan wordt gekwalificeerd, surfgegevens doorsluist.

http://www.salon.com/tech/feature/2001/08/02/parasite_capital/index.html

3. Personen

Minister Roger van Boxtel

voor het promoten van een algemene identificatieplicht en biometrie technologie

Na de aanslagen in de VS pleitte minister van Boxtel voor de invoering van een algemene identificatieplicht om de veiligheid in Nederland te verhogen. De minister voor Grote steden- en Integratiebeleid wil dit graag combineren met het gebruik van biometrie. Van Boxtel financiert een aantal pilots met biometrie. In Delft en Amsterdam worden hierbij vingerafdrukken gebruikt, in Hilversum gezichtsherkenning en in Rotterdam irisscans. Het nieuwe paspoort is reeds geschikt gemaakt voor een chip met biometrische gegevens.

http://www.nrc.nl/nieuws/binnenland/1001481019431.html
http://www.bof.nl/nieuwsbrief/nieuwsbrief4.html

Staatsecretaris Monique de Vries

voor het openbreken van een Europees compromis waardoor de bewaarplicht voor verkeersgegevens verzwaard gaat worden

De Europese Commissie diende in 2000 een voorstel voor een privacyrichtlijn in. In de privacyrichtlijn stelt de Europese Commissie onder meer voor om verkeersgegevens van communicatie onmiddellijk te wissen of te anonimiseren. Ditzelfde geldt voor locatiegegevens van mobiele bellers. Voor concrete opsporingsonderzoeken mogen de lidstaten verkeersgegevens wel laten opslaan. De Europese Commissie wilde met dit voorstel de privacybescherming in het elektronische tijdperk waarborgen. De Europese Commissie werd in haar benadering onder meer gesteund door het Europees Parlement, het Europese adviesorgaan voor dataprotectie en nationale Registratiekamers. Tegenstand was er ook: een aantal lidstaten, waaronder het Verenigd Koninkrijk, Duitsland, Spanje en Frankrijk wilden veel ruimere mogelijkheden voor het categoraal opslaan van verkeers- en locatiegegevens. Opsporings- en inlichtingendiensten uit deze - en andere - lidstaten voerden een verwoede lobby tegen de voorgestelde richtlijn. In juni 2001 bereikte de Europese Telecommunicatieraad een moeizaam compromis over de richtlijn. De richtlijn bleef in grote trekken overeind, ook al kregen lidstaten iets meer speelruimte om in hun nationale wetgeving afwijkende bepalingen op te nemen over het bewaren van verkeers- en locatiegegevens. Nederland was een warm voorstander van het bereikte compromis. In oktober 2001 zette staatssecretaris Monique de Vries van Verkeer en Waterstaat, in nauwe samenspraak met het Verenigd Koninkrijk, het compromis echter op losse schroeven. Ze drong aan op herbezinning op de richtlijn, omdat de privacyregels te streng zouden zijn in het licht van terrorismebestrijding. Volgens De Vries moest opnieuw bekeken worden of de 'balans tussen privacybescherming en terrorismebestrijding nog steeds in evenwicht is'. De verschuiving van het Nederlandse standpunt viel al te lezen in het actieplan bestrijding terrorisme, dat het kabinet in oktober presenteerde. Het kabinet kondigde onderzoek aan naar de bewaartermijnen van verkeersgegevens. Tot nu toe geldt in Nederland voor telecom-aanbieders alleen een verplichte bewaartermijn van drie maanden voor verkeersgegevens van vooruitbetaalde mobiele telefoons. Ook wil het kabinet bekijken of locatiegegevens voortaan bewaard moeten blijven.

Kamerlid Joop Wijn

voor het promoten van een vingerafdrukkendatabank voor alle inwoners van Nederland

Op 13 december 2001 lanceerde Wijn het plan om van iedere Nederlander de vingerafdrukken op te slaan in een database, die toegankelijk is voor opsporingsinstanties. Op deze manier wordt een opsporingsmethode die normaliter alleen tegen criminelen gebruikt wordt, op alle Nederlanders toegepast ongeacht of zij verdacht zijn of niet.

http://www.trouw.nl/artikelverdieping/1007446966510.html
http://www.joopwijn.nl/download/ao-vingerafdrukken13122001.doc

4. Voorstellen

Key Escrow voor Trusted Third Parties

waarbij de overheid een achterdeurtje wil inbouwen in de versleutelde communicatie

De ministeries van Economische Zaken en Verkeer en Waterstaat werken samen met het bedrijfsleven bij de introductie en regulering van Trusted Thrid Parties die cryptografische diensten gaan aanbieden. De overheid wil dat de TTP's een achterdeurtje in hun dienst aanbrengen zodat politie en inlichtingendiensten de versleutelde berichten van burgers en bedrijven kunnen meeluisteren. Deze zogenaamde key escrow is eerder al in de USA onderwerp van publiek debat geweest maar het idee werd afgewezen om dat het een onveilige, dure en complexe infrastructuur vergt.

http://www.nedsecure.nl/publicat/artikelen/mw_lk_crypto_regulering.htm
http://www.bof.nl/tappen/RapportageTWRT.pdf

Wet op de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten

waarin de BVD zeer ruime bevoegdheden krijgt voor het afluisteren

De nieuwe Wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten (WIV) verschaft de Nederlandse veiligheidsdiensten bevoegdheden tot het aftappen en opnemen van "iedere vorm van gesprek, telecommunicatie of gegevensoverdracht" en het ongedaan maken van versleuteling. De verkregen data kan worden doorzocht op trefwoorden en persoonsgegevens. Daarnaast kunnen de diensten verkeersgegevens over telecommunicatieverkeer opvragen. De bevoegdheden tot aftappen zijn zeer vaag geformuleerd en gaan uit van een op zijn minst betwistbare interpretatie van het communicatiegeheim. Bovendien voldoet de wet niet aan de eis van art. 8 van het Europese Verdag van de Rechten van de Mens dat duidelijk is aangegeven op welke gronden de bevoegdheden mogen worden ingezet.

Rapport commissie Mevis

voor de invoering van een algemene inlichtingenplicht waarbij onder andere banken, verzekeraars en telecommunicatieaanbieders kan worden opgedragen gegevens over hun klanten op te slaan en af te geven aan justitie

De commissie Mevis wil het OM en de opsporingsambtenaren bevoegdheden geven om te vissen naar gegevens die op "enigerlei wijze op schrift of elektronisch zijn vastgelegd". Hiermee wordt een algemene inlichtingenplicht in het leven geroepen. Bedrijven worden zo een verlengstuk van justitie, in strijd met maatschappelijke beginselen van vertrouwelijkheid. 'Andere gegevens' moeten op vordering van de Officier van Justitie worden verstrekt in geval van verdenking van een misdrijf door degene die vermoed wordt toegang tot die gegevens te hebben. Niet alleen de opvorderbevoegdheden zijn aanzienlijk, de officier van Justitie krijgt ook de bevoegdheid in sommige gevallen te vorderen dat gegevens worden ontsleuteld, bewaard en bewerkt en dat ook toekomstige gegevens daaronder zullen vallen. Zo kan een ISP gedwongen worden alle hem bekende communicatiepatronen van een klant bij te houden, te analyseren en aan Justitie aan te leveren, een ernstige beperking van de privacy.

http://www.nrc.nl/nieuws/opinie/1012975383137.html